Sesje panelowe z listą wystąpień

III Zjazdu Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego
Szanowni Państwo! Zakończyliśmy etap wyboru wystąpień do poszczególnych paneli Zjazdu. Wszystkie osoby, których wystąpienia zostały w nie włączone proszone są o wypełnienie formularza rejestracji uczestnika.

Koordynator sesji

Tytuł sesji (rozwiń, aby poznać problematykę)

Andrzej Zaporowski

Ruchliwa armia kultur

Tytuł panelu stanowi odwołanie do słów F. Nietzschego, lecz nie sugeruje powielenia ich sensu. Wskazuje natomiast na problematyczny status poznawczy kultury. Autor przyjmuje do wiadomości stanowiska L. Abu-Lughod i antropologów współczesności, wobec czego odżegnuje się od ujmowania kultury jako swoistej monady, która ma charakter bezczasowy i odrębny, choć niekoniecznie niespójny. Nie utożsamia jej też z grupą. Przyjmuje natomiast, że jako byt postulowany w postaci zbioru postaw, w tym propozycjonalnych, kultura ma charakter porządkujący i/lub regulujący ludzkie działania zwane nieodruchowymi. W ten sposób umożliwia orientację człowieka w świecie. Kultura znajduje się w ruchu, gdyż ulega przekształceniom; jest usuwana lub zastępowana. Jednocześnie w polu analizy znajduje się nie jeden taki zbiór, ale ich mnogość – wspomniana w tytule armia. Mobilność kultury jest funkcją mobilności człowieka jako istoty działającej. Widać to szczególnie w trakcie, czy w konsekwencji transformacji zwanej globalizacją. Owej mobilności towarzyszy seria różnorodnych interakcji międzyludzkich, ale też kontaktów z nowymi wytworami. Owe interakcje (i kontakty) są katalizatorem zmian konfiguracji zbioru postaw. Zmiany te mogą jednocześnie prowadzić do otwierania się lub zamykania człowieka na nowe wyzwania. Często towarzyszący interakcji szok kulturowy zdaje bowiem sprawę z napięcia między zbiorami postaw, a to ostatnie wiąże się, potencjalnie, z oporem. Jedną z konsekwencji interakcji wynikającej z mobilności jest podważanie zaufania w wartość porządkującą/regulującą nie tylko innej, ale też własnej kultury. Wiąże się to z przypisywaniem jej tymczasowości oraz niewspółmierności między ogólnym charakterem porządkowania a jednostkowością interakcji (i kontaktu).

Proponuję zatem rozważenie w ramach panelu trzech pytań: (1) Jakie są scenariusze odpowiedzi na wyzwanie, jakim jest zastąpienie jednego sposobu porządkowania/regulowania działań innym? (2) jakie są kryteria oceny wartości porządkującej/regulującej kultury? (3) Czy interakcja, będąca rezultatem mobilności człowieka, prowadzi z konieczności do podważenia zaufania w wartość porządkującą/regulującą kultury jako takiej? Jestem jednocześnie otwarty na stawianie innych pytań.

Alicja Kisielewska

Media a wspólnoty i tożsamości kulturowe

Problem współczesnej mobilności kulturowej i związanego z nią nomadyzmu dotyczy zarówno przestrzeni realnej, jak i wirtualnej – medialnej. Mobilność kulturowa, do niedawna kojarzona z poszerzaniem się przestrzeni ludzkich możliwości, dzisiaj coraz częściej wiąże się z różnego rodzaju kulturowymi „koniecznościami”, takimi jak wygnanie czy uchodźstwo. Proponuję przyjrzeć się kulturowym i medialnym wymiarom mobilności w postaci migracji pojęć, wyobrażeń, obrazów. Warto zastanowić się nad sposobami migracji przez media obrazów współczesnych nomadów. Przy czym nomadami są także poszukujący swoich przestrzeni do „zasiedlenia” użytkownicy mediów. Interesujące są szlaki owych migracji, miejsca kontaktu i transferów. Namysłu wymagają także tworzące się wskutek migracji ludzi różnego rodzaju diaspory, także medialne, rodzące problemy inkluzji/ekskluzji wspólnotowej oraz związane z nimi sentymenty i resentymenty. Dramatyczna, wskutek ciągłych migracji, staje się kwestia coraz bardziej „problematycznych”, niestałych tożsamości.

Proponuję przyjrzeć się, jaką rolę w kształtowaniu tożsamości kulturowych odgrywają media, zarówno media masowe, a szczególnie telewizja, jak i postmedia, media sieciowe, w kontekście procesów społecznych mediacji i mediatyzacji doświadczeń (Giddens).

Karina Banaszkiewicz,  Geopoetyki mediów w późnej nowoczesności. Nostalgia jako horyzont tożsamości migrujących

Wiesław Godzic,  O tożsamości wędrujących celebrytów

Alicja Kisielewska,  Tubylcy i nomadzi. Telewizyjne spektakle tożsamości narodowej Polaków

Barbara Giza,  Młodzi wobec przeszłości i teraźniejszości mediów. Analiza prac pisemnych uczestników VI edycji ogólnopolskiej Olimpiady Medialnej, zatytułowanej „Polska w mediach, media w Polsce”
Piotr Celiński,  Media mobilne i mobilność zbiorowej wyobraźni

Małgorzata Major,  My widzowie seriali

Anna Kalinowska,  Technologie siebie, czyli „programowanie” dryfujących tożsamości

Karolina Charewicz-Jakubowska

Transfery wiedzy – rekonfiguracje praktyk codzienności

Dostępność i sposób dystrybucji wiedzy – rozumianej nie jako nabycie pewnego zasobu informacji, ale skuteczne operowanie medium ich transformacji – ulega dziś daleko idącym zmianom, powiązanym z procesami społeczno-kulturowymi, które niejako na nowo definiują naszą codzienność. „Społeczeństwo wiedzy” w neokapitalistycznej oprawie rekonfiguruje się, każąc szukać nowych formuł dla tego, co polityczne, demokratyczne, ekonomiczne i kulturowe.

Zmianom podlega zarówno proces nabywania wiedzy przez jednostki (począwszy od modyfikowanych wciąż modeli i programów kształcenia), jej nieustannej reaktualizacji i rekonfiguracji na potrzeby wymogów dynamicznie przekształcającego się rynku pracy, jak i sposób pozyskiwania wiedzy o rynku przez podmioty reprezentujące tzw. kapitał ekonomiczny (mechanizmy otwierania się na użytkownika/odbiorcę, „demokratyzowania” i zapraszania do interaktywnego dzielenia się wiedzą/doświadczeniem dzięki nieustannie dopracowywanym technikom typu User Experience, po to, by ją przechwycić i wykorzystać w procesie tworzenia produktów kolejnej generacji).

Z drugiej strony obserwujemy proces wykształcania się „innych rynków” – tworzenie się nowej architektury nieformalnej ekonomii wymiany, transferu i dzielenia się wiedzą przez powstające wokół tego ruchu społeczności. Spółdzielnie, stowarzyszenia i nieformalne grupy współtworzące szereg innowacji społecznych, polegających na uzupełnianiu się w zasobach, wiedzy i czasie, tworzą wspólnoty współczesnych majsterkowiczów codzienności. Oddolnie przekształcają ją tam, gdzie otwiera się obszar dla interaktywnej, społecznej interwencji, wymierzonej niejednokrotnie wprost przeciw oficjalnym mechanizmom ekonomiczno-rynkowym (albo wypełnianie luk tam, gdzie aparat administracyjno-państwowy stwarza ku temu okazję lub gdzie nie sięga), czy też wspierają się w uprawianiu prywatnych mikro-laboratoriów własnych pasji i hobby.

Panel niniejszy jest zatem propozycją wielostronnego prześledzenia naszkicowanych jedynie powyżej czynników procesu zmian zachodzących w sposobie rozumienia i transferze wiedzy oraz konsekwencji, jakie wypływają z nich dla praktyk codzienności.

Tadeusz Gadacz,  Kultura kształcenia: Intelekt, czy rozum? W 60-lecie artykułu O.F. Bollnowa „Rozum a siły irracjonalne”

Magdalena Zamorska, Dynamika współpracy i wymiany w środowisku młodych polskich artystów tańca (Berlin – Warszawa)

Andrzej Radomski, „Ucz się we własnym tempie” – czyli kres totalizującego modelu edukacji w społeczeństwie sieciowym

Joanna Jakubowska, Wyszukiwarki internetowe jako jeden z czynników rekonfigurujących praktyki codzienności

Agata Domachowska
Adam F. Kola

Emigracyjne kultury intelektualistów

Celem panelu jest próba opisania i zdefiniowania istoty zjawiska, określanego przez nas mianem „emigracyjnej kultury intelektualistów”. Zakładamy, że o ile można – w różnym trybie i odmiennych językach – opisać kulturę intelektualistów jako specyficzny podsystem w kulturze pochodzenia, to sytuacja emigracyjna komplikuje obraz owego podsystemu w punkcie docelowym.

Podstawowe pytania, które chcielibyśmy zatem postawić, to:

  • Jakie warunki muszą być spełnione, by w kulturze przyjmującej osiągnąć sukces?

  • Kiedy język jest/może być barierą w adaptacji do nowych warunków?

  • Jakie relacje wiążą emigranta-intelektualistę z: intelektualistami w kraju przyjmującym, własną emigracją, innymi grupami emigracyjnymi, środowiskami krajowymi, itd.?

  • Czy można być intelektualistą publicznym (public intellectual) i na jakich zasadach?

Szczególnie zależy nam na zapoznaniu się z rezultatami oryginalnych badań (archiwalnych, wywiadach, itd.), odkrywających nieznane, zapomniane postaci oraz te ukazujące badane zjawiska w perspektywie komparatystycznej. Chcielibyśmy także zachować równowagę między doświadczonymi i młodymi badaczami (doktorantami).

Jan Hudzik, Intelektualiści i „kryzys uchodźczy” w Niemczech
Ewa Dynarowicz, Pisarz imigrant jako intelektualista publiczny w Holandii. Przypadek Kadera Abdolaha
Halina Rarot, Czy można mieszkać i tworzyć w jakimkolwiek kraju? Możliwości sukcesu intelektualisty-emigranta w kulturze przyjmującej
Przemysław Wiatr, Nomadyzm (w) myśli Viléma Flussera
Katarzyna Taczyńska, Aleksandra Twardowska, Płeć emigracji. Bałkańskie Żydówki jako mediatorki wiedzy
Agata Domachowska, Razem czy osobno? Obraz emigracji intelektualistów albańskich w Stanach Zjednoczonych po II wojnie światowej
Adam Kola, Intelektualiści zaangażowani. Polska lewica niekomunistyczna w latach 40. XX wieku w Stanach Zjednoczonych

Joanna Ostrowska
Juliusz Tyszka

Performans – pojęcie migrujące. Od techne do performansu kulturowego

Już 15 lat temu Jon McKenzie w swej przełomowej pracy Performuj albo… Od dyscypliny do performansu zauważył, iż badacze performansów kulturowych, czyli właściwie sto procent naukowców, którzy uważali się za reprezentantów performatyki, nie uwzględniało w swych poznawczych wysiłkach performansu organizacyjnego i technologicznego. McKenzie uznał to za poważną, dojmującą wręcz lukę w badaniach performatycznych, jako że termin ten narodził się właśnie w tamtym obszarze oraz był o wiele częściej i liczniej używany w publikacjach oraz wypowiedziach z dziedzin zarządzania, organizacji i technologii niż w sferze „klasycznej” performatyki, skoncentrowanej na performansach kulturowych.

Zdajemy sobie w pełni sprawę z tego braku, który nadal jest poważnym problemem dla performatyki, wciąż szukającej swego miejsca w gronie dziedzin refleksji kulturoznawczej. W pracach naszej grupy chcielibyśmy się skoncentrować na punktach przecięcia performansu kulturowego, w tym zwłaszcza artystycznego z potężnie rozbudowaną w ostatnich dziesięcioleciach sferą działań określanych terminem performance management. Wieloletnie, mnożące się z roku na rok wysiłki mające na celu podniesienie wydajności działań pojedynczych pracowników, zespołów pracowniczych, a nawet całych korporacji zbiegają się tutaj z dorobkiem ze sfery sztuki, w tym zwłaszcza sztuki awangardowej. Pojęciem kluczowym obok performansu, który znaczy w tym kontekście przede wszystkim „osiąg”, „wynik”, jest kreatywność. Właśnie owo pogranicze między sztuką a zarządzaniem, będące terenem nieustannej „migracji” terminu „performans” staje się obszarem niezwykle obiecującym dla badań z dziedziny nie tylko performatyki, lecz także szeroko pojmowanego kulturoznawstwa.

Tomasz Kubikowski zwraca uwagę na to, iż performans jest ze swej natury pojęciem w ruchu: „Performatywny kij ma zawsze dwa końce. Na jednym końcu jest zawsze selekcja, na drugim zaś instrukcja. Performans zachodzi wtedy, kiedy procesy instrukcyjne zderzają się z selekcyjnymi, kiedy sprzężenia zwrotne krzyżują się ze zwrotnymi połączeniami i interferują z nimi, gdy według kryteriów waży się rzeczywistość; one zaś zmieniają się, utwardzają lub walą pod jej naporem. W performansie selekcja ściera się z instrukcją; to dynamiczny rdzeń ich konfrontacji.” [Tomasz Kubikowski, Reguła Nibelunga teatr w świecie nowych badań świadomości. Warszawa 2004, s. 352.]

Dlatego chcielibyśmy zaproponować panel koncentrujący się wokół zasadniczych pytań:

  • jakie są konsekwencje migracji pojęcia performans na obszar badań nad kulturą?

  • jakie możliwości otwiera nieokrzepłość i niestabilność pojęcia performansu dla badań interdyscyplinarnych?

  • czy możliwe jest harmonijne włączenie metod kreacji z obszaru sztuki awangardowej do sfery performansu organizacyjnego?

Joanna Ostrowska, Juliusz Tyszka, Performans – pojęcie migrujące. Od techne do performansu kulturowego
Eugeniusz Wilk, Performans zapośredniczony. Próba diagnozy
Lilianna Dorak-Wojakowska, Performanse widzenia. Ruchomy świat obrazów Billa Violi
Małgorzata Dancewicz, 9 migrujących wieczorów. Recepcja E.A.T. 9 Evenings: Theatre and Engineering w kontekście polityki przemysłowej lat 60. i współcześnie
Dorota Furtak-Masica, Miedzy marketingiem politycznym a performensem politycznym

Bogusław Dziadzia

Peryferie i lokalność. Strategie emancypacji, kompensacji i marginalizacji

Koncepcja panelu „Peryferie i lokalność. Strategie emancypacji, kompensacji i marginalizacji” odwołuje się do klasycznych centro-peryferyjnych rozważań o strukturze rzeczywistości społecznej (od myśli Immanuela Wallersteina po Arjuna Appaduraia). Rozwój cywilizacyjny, procesy migracyjne, szczególnie też istotny dla przemian myślenia o samoidentyfikacji wzrost znaczenia nowych mediów, wymaga aktualizacji stanu wiedzy. Relacje, o których tu myślimy, zawiązują się zarówno na poziomie struktur organizacyjnych, względnie jednorodnych skupisk ludzkich (tak np. zróżnicowanych grup mieszkańców danych dzielnic, pracowników firm, społecznych środowisk gier sieciowych), jak też w skali globalnych przepływów idei i kapitałów. Warto się zastanowić, czy aby mapy lokalności nie przypominają dziś bardziej zasad kwantowej teorii wielu światów Hugh Everetta aniżeli prawideł teorii pól Pierra Bourdieu.

Bogusław Dziadzia, Peryferie i lokalność. Strategie emancypacji, kompensacji i marginalizacji

Nicole Dołowy-Rybińska, Dyskursy „zagrożenia języków” i „ratowania ginących kultur”: przepływ idei i uniformizacja w imię dywersyfikacji

Zbigniew Pasek, Strategie kompensacyjne polskich protestantów

Barbara Głyda-Żydek, Wspólnoty miejskie w marginalizowanych dzielnicach miejskich

Dominik Porczyński, Nowa muzeologia z perspektywy podwójnych peryferiów. Strategie relatywizacji, akomodacji, hybrydyzacji i transformacji w praktykach muzealników podkarpackich

Piotr Jakubowski

Dynamika ludności vs. statyka „baniek informacyjnych”

Nasilające się antagonizmy społeczne coraz bardziej uwidaczniają iluzję myślenia o kulturze (zwłaszcza ujmowanej w kategoriach narodowych) jako przestrzeni wyobrażonej zgody na poziomie ideowo-symbolicznym. Konwergentna przestrzeń Internetu w miejsce oczekiwanego pluralizmu przekonań, zwiększającego – w założeniu – społeczną refleksyjność, przyniosła raczej zamykanie (się) grup w obrębie wirtualnych „baniek informacyjnych”: algorytmicznie sprzężonych pól przepływu tożsamych treści. Korzystając z właściwego sobie słownika, wyobrażeń i idei, pola owe współtworzą i podtrzymują monologiczne metanarracje wyznaczające zjawiskom i procesom społecznym stabilne ramy odniesienia i aksjologicznej klasyfikacji. W obliczu różnych form przepływu i dynamiki ludności – migracji, marszów, protestów – „bańki informacyjne” zyskują jednocześnie moc wewnętrznej konsolidacji poprzez eskalację napływu wzajem się potwierdzających treści cyrkulujących w zamkniętym obiegu przekonań, jak i asumpt do drapieżnego odróżniania się od „baniek” obejmujących odmienny punkt widzenia (co sprzężone jest z procesem „konstruowania wroga”). Analiza mechanizmów funkcjonowania „baniek informacyjnych”, ich legitymizacji, wykorzystywanych strategii reprezentacji, schematów ikonicznych i retorycznych, a także wzajemnych interakcji między nimi – bądź ich braku – jest jednocześnie pytaniem o kształt sfery publicznej w epoce rosnącej dominacji „nowych nowych mediów”.

Bogumiła Mateja-Jaworska, Posttelewizja: między „bańką informacyjną” a „forum kultury”

Marek Jeziński, No i gdzie ta rewoluszon? W muzycznym rytmie wykluczonych: muzyka popularna jako sposób artykulacji poglądów społeczno-politycznych w walce o uznanie

Małgorzata Durzewska, Migracje mentalne – problemy kultury współczesnej. Wzory myślenia a przynależność grupowa

Rafał Cekiera, Negocjowanie Franciszka. Interpretacje papieskiego nauczania o uchodźcach w polskich mediach

Piotr Jakubowski, Wojny memowe. Wizualna retoryka dyskursu pro- i antyuchodźczego na wybranych facebookowych fapnage’ach

Dorota Koczanowicz

Między autentycznością i imitacją: tożsamość kulinarna w dobie migracji

Kuchnia jest kulturą. Zmienia się ona w czasie pod wpływem zewnętrznych impulsów i dzięki inwencji kucharek. Kuchnia to również tradycja, swoisty fundament; zwyczaje kulinarne silnie wiążą się z historycznie ugruntowaną tożsamością, wyznaczają granice przynależności narodowej i religijnej. Jean-François Revel we wstępie do Culture and Cusine. A Journey Through the History of Food pisze o niewygodach i problemach podróży poprzez historię żywności. Chodzi mu o niedostępność doświadczenia smakowego naszych przodków. Uważa on również, że migracja smaku jest także utrudniona pomiędzy regionami geograficznymi. Produkty i dania przynależą miejscu i najlepiej smakują w regionie, który je zrodził.

Tymczasem współczesna kultura związana jest z przemieszczaniem wielkich grup ludzi: turystów i emigrantów. Niesie to za sobą przenikanie się kultur gastronomicznych i wymusza procesy przystosowywania egzotycznych przepisów do lokalnych warunków. Wywołuje też pytania o autentyczność i tożsamość praktyk żywieniowych. Czy, i jak, turysta ma szansę na autentyczne przeżycie kulinarne?

Życie codzienne znajduje swoje odbicie w kuchni wysokiej. Obecnie współistnieją ze sobą dwa trendy kulinarne: kuchnia nordycka, która jest synonimem maksymalnego ograniczania obcych wpływów, i kuchnia fusion, która w łączeniu różnych tradycji widzi zalążek nowej jakości. Pomiędzy tymi dwoma biegunami lokuje się całe spektrum kompromisów i konfliktów. Rozwój praktyk kulinarnych odzwierciedla społeczny, polityczny, kulturowy i ekonomiczny rozwój społeczeństw.

Zagadnienia powyższe rozważane będą w następujących kontekstach:

  • turystyka kulinarna

  • autentyczność i migracje smaku w sztuce

  • trendy restauracyjne

  • dokumenty kulinarne

  • polityczne spory o kuchnię

  • mody kulinarne

  • społeczne ruchy gastronomiczne

  • literatura kulinarna

Tomasz Majewski, Dacus carota – dyfuzjonizm i mit autochtonii kulinarnej

Jakub Fereński, Wartości odżywcze

Dominika Zagrodzka, Niech to szlak! – o kulinarnym dziedzictwie

Katarzyna Skowronek, Kulinarny Kraków – w perspektywie językoznawczo-kulturoznawczej

Agata Stronciwilk, Pomiędzy swojskością a obcością. Kulinaria jako przestrzeń spotkania kultur w praktykach artystycznych

Leszek Korporowicz

Przestrzeń międzykulturowa

Mobilność kultur powodowana narastającymi procesami globalizacji, deterytorializacji, ale i wirtualizacji, stymuluje procesy interakcji kulturowych. Naturalną konsekwencją, ale i przejawem ich intensyfikacji, jest coraz większa rola przestrzeni międzykulturowej, która powstaje w wyniku ich nakładania się, przemieszczania, ale także istotnych zmian jakościowych, jakie cechują relacje poszczególnych kultur. Przestrzeń międzykulturowa staje się w ten sposób coraz bardziej powszechnym, ogarniającym zjawiskiem, bez którego nie sposób zrozumieć rzeczywistości świata współczesnego. Poszerzenie zakresu, ale i przeniesienie relacji kulturowych w przestrzeń wirtualną powoduje jednak, iż coraz trudniej adekwatnie opisać, następnie badać i rozumieć, ów szczególny rodzaj przestrzeni ze względu na „odcieleśnienie” dotychczasowych granic, treści i fenomenów kulturowych stanowiących jej komponenty. Z wielu względów konieczna jest więc refleksja nad podstawami rozumienia procesów przemieszczania i interakcji kultur w dobie powszechnej mobilności i wynikających z niej konsekwencji. Zaproponowana tematyka grupy panelowej byłaby kontynuacją rozpoczętej już ramach projektu Jagiellońskich Studiów Kulturowych refleksji nad fenomenem mobilności kultur* oraz współczesnej przestrzeni tożsamości**, która podejmuje próbę zbudowania teoretycznego zarysu mentalnych, interakcyjnych i aksjologicznych ram mobilności kultur w dobie cywilizacji medialnej oraz zakreślenia jednolitej teorii przestrzeni międzykulturowej. Zadaniem takiej koncepcji byłoby ukazanie wzajemnych zależności, ale i nowa charakterystyka jej struktur i sposobów funkcjonowania, metamorfozy komponentów i atrybutów przestrzeni, które transformują lub kumulują cechy swego istnienia, począwszy od fizycznych, następnie przydając im wartość semiotyczną, poprzez reprezentacje mentalne wprowadzając w świat wirtualny. Przestrzeń międzykulturowa stanowi więc immanentną cechę starych i nowych form mobilności kultur, choć ciągle wymaga analitycznej, czasami radykalnej refleksji o zmieniającej się istocie współczesnej kultury.

W ramach grupy panelowej proponowane są następujące grupy problemów:

  • Nowe formy mobilności kultur w dobie cywilizacji medialnej i rzeczywistości wirtualnej.

  • Przestrzeń międzykulturowa jako forma interakcji kultur.

  • Teoria przestrzeni międzykulturowej w dobie rzeczywistości hybrydalnej.

  • Przestrzeń jako granica, obszar i metafora we współczesnych naukach o kulturze.

  • Wartości rdzenne w procesie dekontekstualizacji i dekompozycji kultur lokalnych.

  • Dziedzictwo kulturowe w mobilności synchronicznej i diachronicznej.

  • Przestrzeń międzykulturowa jako obszar wymiany, spotkania i rekompozycji.

* „Politeja” 2012/1, Seria „Jagiellonian Cultural Studies”, tytuł numeru: Mobility of Cultures (numer angielskojęzyczny), Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

** „Politeja”, 2012/2, Seria „Jagiellonian Cultural Studies”, tytuł numeru: Współczesna przestrzeń tożsamości, (numer polskojęzyczny), Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Leszek Korporowicz, O potrzebie zintegrowanej teorii przestrzeni międzykulturowej

Anna Czajka-Cunico, O potrzebie studiów międzykulturowych i filozofii międzykulturowej

Sylwia Jaskuła, Współczesna przestrzeń międzykulturowa – pomiędzy wirtualnością a realnością

Wojciech Klimczyk, „Polski” taniec współczesny jako przestrzeń międzykulturowa

Tomasz Michał Korczyński, Agata Rozalska Dystopia jako narzędzie do prowadzenia walki ideologicznej ruchów społecznych XXI

Krzysztof Łukasiewicz, Migracje ludzi – migracje idei

Wiesław Małecki, Miasto uchodźców – Berlin jako przestrzeń międzykulturowa

Anna Mazur, Przestrzeń międzykulturowa zapisana w wielojęzycznych tekstach Bronisława Malinowskiego

Janusz Mucha
Katarzyna Skowronek

Kulturowe wymiary uchodźstwa – obrazy medialne, dyskursy publiczne i stanowiska badawcze

Polska jest od kilku wieków krajem raczej emigracji niż imigracji. Kultura polska rejestruje jednak wyraźne „historyczne” wizerunki imigrantów, na przykład Żydów i Ormian. Transformacja ustrojowa z przełomu lat 80. i 90. XX wieku przyniosła nową (niewielką) falę imigracji i początkowo dość niejasne obrazy imigrantów (zachodni eksperci, robotnicy rolni i budowlani z Europy Wschodniej, wietnamscy handlarze i restauratorzy, etc.). Rok 2015 i europejski (z licznymi, istotnymi odgałęzieniami) „kryzys migracyjny” przyniosły jednak nowe problemy i dyskusje na ten temat. Wraz z nimi pojawiły się nowe warianty i odsłony zbiorowego wyobrażenia Imigranta.

Przedmiotem obrad tego panelu mają być współczesne wizualne i tekstowo-dyskursywne wyobrażenia postaci Uchodźcy i Imigranta oraz sposoby ich konstruowania w kulturowo-społecznym kręgu „polskim”. Interesuje nas zatem zrekonstruowanie zbiorowego imaginarium w tej sferze oraz (współ)udział mediów i polityków w kształtowaniu tego obrazu. W publicznych debatach i medialnych relacjach „imigranci ekonomiczni” odróżniani są od uchodźców. „Wyglądają” inaczej i inną pełnią funkcję w społecznej wyobraźni. Chcemy zatem zająć się charakterystykami i wyobrażeniami Innych jako typów fizycznych i psychicznych oraz ich ról społecznych, zanim pojawiają się w Europie i w Polsce.

Zamierzamy też przyjrzeć się „relatywizującym” obrazom uchodźców i imigrantów – ich domniemanym lub realnym rolom społecznym, pełnionym w polskim kontekście. Chcemy również dyskutować na temat dynamiki wyobrażeń tych „Innych” z punktu widzenia miejsca Polski w Unii Europejskiej i jej udziału w europejskiej debacie na temat „nowych migracji”. Wartościowa byłaby możliwość porównania polskich wyobrażeń na ten temat z tymi, jakie istnieją w innych krajach. Podejmiemy także chętnie refleksję teoretyczno-metodologiczną dotyczącą podstaw takich badań – w duchu antropologicznym, kulturoznawczym, socjologicznym i językoznawczym.

María Paula Malinowski Rubio, Dynamika zmian postawy Polaków wobec imigrantów (uchodźców lub nie)

Sylwia Urbańska, Obrazy uchodźcy w kontekście zbiorowego repertuaru symbolicznego polskich migracji

Łukasz Krzyżowski, Rozdwojenie. Migracja a dyskursywne obrazy uchodźców

Marcela Kościańczuk, Działacze i psychologowie pracujący z uchodźcami jako uchodźcy we własnym kraju, o taktykach osób podejmujących próby pracy z uchodźcami w Polsce

Magdalena Jackowska, Kwestia muzułmańska w Polsce i jej medialne reprezentacje w dyskursie publicznym

Adam Konopka, Islamofobia po polsku. Wokół reakcji polskiej prawicowej prasy na kryzys migracyjny 2015

Maria Stojkow, Muzułmanki w lustrze – stosunek Polaków do muzułmanek widziany ich oczami

Małgorzata Jankowska
Katarzyna Machtyl

Dynamika kultury – semiotyczne migracje

Kulturę „w ruchu”, przez pryzmat „migracji i transferów”, rozpatrywać można na płaszczyźnie semiotycznej, biorąc wówczas pod uwagę dynamikę systemu znakowego. Na gruncie rozmaitych orientacji semiotycznych ruch waloryzowany jest pozytywnie, gdyż – zapewniając kulturze dynamikę i wzrost informacyjności – staje się równocześnie gwarantem jej rozwoju i wzbogacania się o nowe znaki i znaczenia. Stanowisko takie leży u podstaw np. koncepcji nieograniczonej semiozy Charlesa S. Peirce’a, gdzie rozpatrywane jest, by tak rzec, w skali mikro, na poziomie relacji międzyznakowych, ale także stanowi jedno z podstawowych założeń teorii kultury Jurija Łotmana, by przypomnieć choćby jego ideę semiosfery czy lokowaną w kontekście zmian historycznych koncepcję eksplozji.

W ramach proponowanego panelu chciałybyśmy pochylić się nad problematyką ruchu, migracji, transferu (między semiosferami i wewnątrz nich), a także mediacji, (auto)komunikacji i translacji na poziomie ustaleń semiotycznych, które wszak nie muszą ograniczać się do rozważań na abstrakcyjnym poziomie teorii znaków, lecz okazać się mogą interesującym poznawczo narzędziem opisu i analizy zmian zachodzących w kulturze, a wynikających z bycia jej uczestników „w ruchu”.

Marek Pacukiewicz, Semiosfera „kontekstu”

Rafał Koschany, „The traffic lights turn blue on Sundays”. Przeciw znaczeniu znaków (drogowych)

Dorota Jewdokimow, Migracje idei w ujęciu semiotyków Szkoły tartusko-moskiewskiej

Wojciech Kosior, Upadłe anioły, giganci i bohaterowie. Semiotyczne transformacje protagonistów Rdz 6:1-7 w Elyonim veTachtonim – elektronicznej bazie aniołów, duchów i demonów wczesnej literatury rabinicznej

Mateusz Szymczycha, Wędrujące pojęcia w popularnych poradnikach psychologicznych – między potocznością i teorią

Małgorzata Jankowska, (Auto)komunikacja kultury, czyli semiotyczne migracje w czasie i przestrzeni

Katarzyna Machtyl, Nieuchwytne znaczenia. O dynamice (niektórych) systemów znakowych

Witold Maciejewski
Włodzimierz Karol Pessel
Łukasz Bukowiecki

Północ – Południe. Spotkania, przepływy, wyobrażenia

Północ i Południe bywały dotychczas ujmowane jako bieguny twardych opozycji, już to wyrażających zróżnicowanie kosmosów literatury („Poezja Północy – Poezja Południa”), już to będących synonimem dystansu cywilizacyjnego i ekonomicznego (np. w geografii społecznej: bogata Północ vs. biedne Południe). Warto jednak przyjrzeć się Północy i Południu jako umownym nieraz punktom na nieoczywistej europejskiej osi powiązań i kontaktów, biegunom w ruchu, nieosiągalnym krańcom wyobrażonej mapy, co pozwoliłoby przełamać – a przynajmniej uzupełnić o nowy wymiar – specyficzne dla kultury polskiej i tożsamościotwórczego projektu Europy Środkowo-Wschodniej poprzestawanie na osi Wschód-Zachód, tyleż wyrażającej aspiracje i nadzieje, co poświadczającej samofolkloryzację. Oś N-S nie tylko jest współcześnie odkrywana w dziedzinie tekstów kultury, na co wskazał na gruncie literatury polskiej Przemysław Czapliński, ale również wyznacza szlak realnych przepływów ludzi, towarów i idei. Dialektyka północy i południa jest także obecna w kreowaniu wizerunku destynacji turystycznych, stanowi ponadto układ odniesienia dla regionalnych wizji geopolitycznych (np. nowe Międzymorze).

Bibliografia:

Łukasz Bukowiecki, Czas przeszły zatrzymany. Kulturowa historia skansenów w Szwecji i w Polsce, Warszawa 2015.

Przemysław Czapliński, Oś Północ-Południe. Mapa performatywna…, „Kultura Współczesna” 2015, nr 2.

Witold Maciejewski (red.), The Baltic Sea Region. Culture, Politics, Societies, Uppsala 2002.

Włodzimierz Karol Pessel, Skandynawia i bałtycka Europa Środkowa, „Herito” 2015, nr 20.

Dorota Rancew-Sikora, Unnur Dís Skaptadóttir (red.), Mobility to the Edges of Europe: The Case of Iceland and Poland, Warszawa 2016.

Witold Maciejewski, Rozwój gatunków językowych w Polsce i Skandynawii

Agata Lubowicka, Relacje Północ-Południe wewnątrz obszaru Norden – dynamiczna kategoria „północności”

Włodzimierz Karol Pessel, Wstydliwy pocałunek. Perypetie Inderhavnsbroen w Kopenhadze na tle duńsko-polskich relacji kulturowych

Łukasz Bukowiecki, Jak w Sztokholmie. Niezrealizowane plany utworzenia ogólnopolskiego parku etnograficznego w Warszawie

Krzysztof Łukasiewicz

Migracje ludzi – migracje idei

Ludzie migrują z różnych powodów i z rozmaitymi intencjami, a efekty tego – zgodnie z Wundtowską zasadą heterogonii celów – przekraczają pierwotne impulsy oraz przynoszą czasem daleko idące zmiany. Niezależnie od wielu różnic we wszystkich debatach o kulturze zachodniej podkreśla się szczególną rolę, jaką pełni w niej nauka. A – o co przed laty upominał się Bogdan Suchodolski – jej dzieje to również dzieje poznających ludzi. Ważnym zatem zadaniem jest analiza tak migracji ludzi, które zostały podjęte na przykład ze względów ekonomicznych czy politycznych, ale zaowocowały także przemianami idei poznawczych, jak i tych, u podstaw których leżały potrzeby poznawcze. Chodzi o ujęcie odmienne od badania recepcji, o pogłębioną i oddającą interakcyjność charakterystykę procesu spotkania się ludzi prezentujących różne idee poznawcze i różnych ludzi opowiadających się za tą samą poznawczą ideą.

Dokąd i dlaczego właśnie tam się udawano; jak miały się zakładane cele do stanu faktycznego; jakie ujawniały się sprzeczności i opory; co przejmowano, a co z określonych względów korygowano; co decydowało o mechanizmie i sile transferu idei; jak rzutowało to na konstruowanie indywidualnej kariery naukowej i społeczną rolę uczonego? – itd.

Czas przeszły w powyższym zestawie przykładowych pytań w żadnym stopniu nie oznacza zamknięcia tego, czego one dotyczą, w tym, co historyczne. Więcej nawet, współczesne migracje ludzi i idei zyskują na tempie, zakresie i ważności.

Krzysztof Łukasiewicz, Migracje ludzi – migracje idei. Wprowadzenie

Maria Reut, Nie pytaj mnie, kim jestem. Tożsamość, nie-tożsamość, „wspólnota jako niezgoda”

Tomasz Majewski, Biografia postimperialna – w stronę kulturowej geografii teorii

Piotr Fereński, Od Wiosny Ludów po walkę z rasizmem, czyli o tym, czy antropologia kulturowa jest nauką żydowską?

Jakub Dziewit, Antropologia – nauka migrantów. Przypadek Bronisława Malinowskiego

Dorota Wolska, Kulturowe wędrówki Kryształowego Pałacu

Katarzyna Sudnik, Idea oświaty w Czarnogórze

Anna Horolets
Natalia Bloch

Mobilne metody

Celem proponowanej sesji panelowej jest przyjrzenie się sposobom badania mobilności, zwłaszcza epistemologicznym i metodologicznym konsekwencjom objęcia badaniami populacji, zjawisk i rzeczy mobilnych. Jak zmienia się pozycja i warsztat badacza/badaczki? Co wyróżnia mobilność jako specyficzny „teren” badawczy?

Obserwowany od ponad dekady „zwrot mobilnościowy” w naukach humanistycznych i społecznych (Buschner, Urry i Witchger 2011; Urry 2009; Salazar i Jayaram 2016) unaocznił wagę procesów mobilności, którymi przed tym zajmowano się mniej systematycznie i z mniejszym entuzjazmem. Wskazał on jednocześnie na różnorodność form i wymiarów mobilności: podróży ludzi (np. turystyka, migracje, couchsurfing); fizyczny ruch (np. przemieszczanie się towarów, pamiątek, chorób); mobilność obrazów i wyobrażeń (np. kino, zdjęcia itd.); wirtualne przemieszczenia (np. telekonferencja) itd. Przesunął ognisko badań z kwestii miejsca na kwestie łączliwości i ścieżki.

Popularność mobilności jako przedmiotu badań wiąże się z nowymi wyzwaniami poznawczymi i metodologicznymi. Zapraszamy do udziału w sesji panelowej wszystkich, którzy zetknęli się z tymi wyzwaniami i znaleźli własne odpowiedzi na płynące z nich pytania, jak np.:

  • Jak zmieniają się stawiane pytania badawcze i sama definicja przedmiotu badań, kiedy w centrum zainteresowań znajdują się zjawiska i procesy mobilności i/albo populacje mobilne?

  • Jakie metamorfozy przechodzi pojęcie „terenu” w badaniach mobilności?

  • Jak zmienia się pozycja badacza/badaczki, gdy przechodzi od badania zjawisk sedentarnych (np. dzielnicy miejskiej, klasy szkolnej, stałej ekspozycji w muzeum) do badania zjawisk w ruchu (przewodników turystycznych, uchodźców, importowanych towarów)?

  • Jaką rolę w badaniach mobilności grają cielesne i emocjonalne doświadczenia badacza/badaczki? Czy z konieczności musi przebyć drogę odbywaną przez ludzkie i nieludzkie podmioty jej/jego badań?

  • Czy wybór problematyki mobilności z konieczności pociąga za sobą mobilność badacza/badaczki? Jak zmieniają się relacje między badaczem/badaczką a uczestnikami badań?

  • Jakie elementy polityki naukowej (dot. finansowania; sprzężenia pracy akademickiej z pracą dydaktyczną; publikowania) stają na przeszkodzie mobilności badacza/badaczki i jakie strategie radzenia sobie z tymi przeszkodami mogą być skuteczne?

  • Jaką rolę w badaniach mobilności odgrywają nowe technologie (np. metody GIS, nowe narzędzia komunikacyjne itd.)?

  • Jak wpływa na badacza kontekst ekonomiczny i instytucjonalny mobilności, w tym przemiany w obszarze transportu i turystyki (np. tanie linie lotnicze; couchsufing itd.) czy reżimy migracyjne?

Przywoływana literatura:

Buschner, Monica, John Urry i Katian Witchger (eds.) 2011. Mobile Methods, London: Routledge

Salazar, Noel i Kiram Jayaram (eds.) 2016. Keywords of mobility. Critical engagements, New York: Berghahn.

Urry, John. 2009. Socjologia mobilności, przekł. J. Stawiński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Ewa Wójtowicz, Od Aten do Kassel: podróż artystyczna jako performatyw i proces badawczy

Wojciech Sternak, Między twórczością w drodze a stałością białego kubika – próba interpretacji nowych strategii artystycznych związanych z mobilnością tworzenia

Izabella Main, „Mobilne życia, niemobilne przestrzenie?” Analiza metody badawczej

Łukasz Kaczmarek, Network-mediated-ethnography w badaniach mobilności społecznej i przestrzennej

Agata Stanisz, Mobilna i wielomiejscowa etnografia w praktyce – metodologiczny fetysz?

Natalia Bloch, Mobilna etnografia/badanie w podróży. O ograniczeniach mobilnych metod

Agnieszka Rejniak-Majewska

Mocne tożsamości, płynne obrazy

Rzeczywistość „płynnej nowoczesności”, wbrew przewidywaniom, nie przyniosła rozstania z wizją mocnych, ugruntowanych tożsamości. Współczesna reaktywacja postaw narodowych i nacjonalistycznych, podobnie jak rozwój fundamentalistycznych ruchów religijnych w Europie i na świecie, jawią się jako negatywna reakcja na procesy rynkowej i kulturowej globalizacji, jako próba ograniczenia czy cofnięcia ich skutków. Równocześnie jednak, ruchy te w znacznej mierze czerpią z nowoczesnych narzędzi komunikacji i wspierane są przez ułatwioną cyrkulację obrazów i informacji. W jaki sposób zatem nowe dyskursy tożsamościowe sytuują się we współczesnej „kulturze płynności”? W jakim stopniu obecne zjawiska tożsamościowej mobilizacji różnią się, a w jakiej mierze pozostają analogiczne, wobec nowoczesnych procesów budowania „wspólnot wyobrażonych”, które również związane były z wytwarzaniem i upowszechnianiem emocjonalnie i perswazyjnie działających wyobrażeń? Jakie źródła symboliczne – narracyjne i ikoniczne, angażowane są we współczesnych ruchach narodowych? W jaki sposób na podobne zjawiska odpowiada współczesna sztuka? Czy powrót mocnych symboli i symbolicznych identyfikacji oznacza zaostrzającą się walkę obrazów (iconoclash), czy współczesna kultura ma narzędzia ich rozbrajania?

Leszek Koczanowicz, Hamartia: tożsamość jako niewygoda

Dariusz Brzeziński, Retrotopia w dobie płynnej nowoczesności

Karolina Sikorska, W poszukiwaniu wyobrażonych tożsamości? Wieloznaczność a współczesne strategie artystyczne

Magdalena Saryusz-Wolska, Zderzenie obrazów. Walka o historię w prawicowej ikonografii

Ewelina Pępiak, Wizualne aspekty islamofobii – biała kobieta a „kultura gwałtu”

Jacek Zydorowicz, Obrazy destrukcji i destrukcja obrazów: wizualne pole minowe na skrzyżowaniu dyskursów polityki, mediów i sztuki

Anna Olszewska

Obrazowanie migracji: mapy infografiki

Do prezentowania współczesnych procesów migracji w formie map, wykresów i infografik wykorzystywane są różnego rodzaju zbiory danych, różne formy wizualne. Umiejętny ich dobór umożliwia uchwycenie nieoczywistych, niekiedy trudnych do zdefiniowania aspektów zjawiska.

Kilka lat temu z inicjatywy Paula Virilio powstała animowana mapa odsłaniająca nieustanny przepływ ludzi na wszystkich kontynentach globu. Strumienie emigrantów przypominają przesypujące się ziarna piasku. Aktualizowany kilkakrotnie obraz uwzględnia dane z lat 2000-2015. Istotną ich część zaczerpnięto z raportów donoszących o zmianach klimatu i kurczeniu się zasobów wody. EXIT jest traktatem filozoficznym, dziełem sztuki i meta-raportem o stanie świata, w którym, jak określił to pomysłodawca, pogoda wkracza w historię.

W nawiązaniu do tego rodzaju prac proponuję dyskusję na temat optymalnych modeli przedstawiania migracji w formie map, wykresów, infografik.

Wykorzystując własne kompetencje, wiedzę o kulturze, spróbujmy ustalić, jaki zasób danych, jakie punkty odniesienia i formy należałoby włączyć do tego rodzaju wizualizacji. Porównajmy proponowane przez nas modele z przykładami funkcjonującymi w powszechnym obiegu. Sprawdźmy, na podstawie jakich wyliczeń powstały, kto je tworzy, w jakim kontekście są publikowane, jaką funkcję tego rodzaju przekazy pełnią w kreowaniu współczesnej narracji o migracjach i emigrantach.

Anna Olszewska, Mapy, infografiki w wizualizowaniu współczesnych migracji: wyzwania, problemy badawcze

Jacek Dębicki, Wielkie migracje historyczne: sposoby opisywania, zestawienia danych

Radosław Bomba, Datafikacja. Cyfrowe przetwarzanie danych kulturowych

Krzysztof Gubański, Migrujące pojęcie Smart City – zarzewie konfliktu czy narzędzie emancypacji?

Natalia Chrobak, Obraz migranta a internetowe „wizje świata”

Beata Frydryczak
Mateusz Salwa

Krajobraz i tożsamość

[…]krajobraz przyczynia się do tworzenia kultur lokalnych oraz […] jest on podstawowym komponentem europejskiego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, przyczyniając się do dobrobytu ludzi i konsolidacji europejskiej tożsamości.

Europejska Konwencja Krajobrazowa (2000)

Nomadyzm i mobilność kulturowa, będące tematem Zjazdu, wiążą się z przemieszczaniem się z jednego miejsca w inne. Ruch w kulturze zawsze więc wiąże się ze zmianą krajobrazu. By jednak uznać krajobraz za kategorię pozwalającą opisywać ów ruch oraz wynikające zeń napięcia, należy go naszym zdaniem rozumieć w duchu S. Pietraszki, który pisał: „Opowiadając się […] za odróżnieniem krajobrazu od jego – realnie istniejącego – przyrodniczego obiektu, ale zarazem oponując przeciw jego zaliczaniu do zjawisk świadomościowych, widzę racje jego usytuowania na tym samym poziomie bytowym, jaki właściwy jest sferze kultury” (Krajobraz i kultura).

Zmiana tak rozumianego krajobrazu ma dwoisty charakter: z jednej strony, człowiek zaczyna funkcjonować w nowym dla niego krajobrazie, z drugiej zaś – samo jego przybycie zmienia ów krajobraz. W obu wypadkach dochodzi do zmiany tożsamości – odpowiednio: człowieka i krajobrazu.

Analizie chcielibyśmy poddać właśnie kwestię relacji między krajobrazem i tożsamością, ponieważ – idąc dalej tropem S. Pietraszki – uznajemy, że „swój podmiot, za którego sprawą istnieje, tworzy w istocie sam krajobraz”. Proponujemy zatem, by zastanowić się między innymi nad następującymi zagadnieniami:

  • jaka jest relacja między kategorią krajobrazu a takimi kategoriami jak miejsce, okolica, terytorium?

  • jakie cechy stanowią o tożsamości krajobrazu?

  • czy i jak krajobraz zachowuje swój charakter (ethos) w toku zmian, które przechodzi?

  • jak krajobraz wytwarza tożsamość jednostki i grup społecznych? Jaka jest relacja między tożsamością jednostkową i zbiorową w krajobrazie?

  • jak się ma perspektywa przybysza do perspektywy mieszkańca krajobrazu? Kiedy perspektywa zewnętrzna staje się wewnętrzna i vice versa? Jaki wpływ zmiana ta wywiera na tożsamość człowieka i krajobrazu?

Piotr Szczepański, Krajobraz jako inny. Migracja i doświadczenie krajobrazu miejskiego

Anna Wandzel,  Wulkany, groby i wykopaliska. Spory o krajobraz w zagranicznych projektach Joanny Rajkowskiej

Ilona Copik, „Symboliczne „miejsca znaczące” vs „banalne światy” – krajobrazy industrialne w polskim kinie lat 60

Alicja Kosterska,  „Krajobrazowanie” Górnego Śląska po 1989 roku

Aleksandra Kunce, Jak na nowo zamieszkać w miejscu postindustrialnym?

Jadwiga Zimpel, Nowe krajobrazy postindustrialnego miasta

Albert Miściorak, Kalkuta: miasto poza krajobrazem

Józef Tarnowski, Findhorn Ecovillage: eksperyment architektoniczno-społeczno-kulturowy

Mateusz Skrzeczkowki, Widmo krajobrazu w ogrodzie zoologicznym

Zbigniew Pasek

Orientalizacja europejskiej świadomości

Jednym z najbardziej interesujących współczesnych procesów kulturowych jest dyfuzja orientalnych wyobrażeń o świecie i pojęć pochodzących z Dalekiego Wschodu w zachodniej kulturze. Dokonuje się to tak w wymiarze potocznym (w kulturze popularnej), jak i w innych obiegach życia kulturowego. Zjawisko to ma wiele odmian i nurtów. Dotyczy tak religii, filozofii, biznesu, jak nauki. Jak zauważył Bartłomiej Dobroczyński „młodzi ludzie coraz rzadziej pojmują sens i genezę takich pojęć jak «niepokalane poczęcie», «kenosis», «trójca święta», «teologia apofatyczna», «asceza», etc. Równocześnie człowiek współczesny coraz częściej używa takich pojęć jak «satori», «nirwana», «reinkarnacja», «karma», «guru» i robi to – jak twierdzą złośliwi, a wykształceni krytycy – również bez większego zrozumienia” (Kłopoty z duchowością, s. 25). Ci sami ludzie opisując swoje życie, zamiast mówić o zbawieniu, posługują się pojęciami: samorozwój czy samorealizacja. Praktyki kulturowe także nasycają się wschodnimi postawami – młodzi biznesmeni medytują przed rozpoczęciem pracy, by być skuteczniejszymi, tak jak spirytyści z początkiem XX wieku medytowali, aby zmienić losy świata. Lekarze stosują akupunkturę, a psychologowie badają wpływ świadomości na rzeczywistość, lub w alternatywnych nurtach – wpływ poprzednich pokoleń na świadomość jednostki (np. w ustawieniach Hellingera czy w tzw. spowiedzi furtkowej). W kosmologicznych wyobrażeniach miejsce chrześcijańskiej łaski, którą Bóg zsyła lub nie, pojawia się wyobrażenie energii (odpowiedniczki indyjskiej prany czy chińskiej chi), która przenika świat i powoduje, że „dzieje się to, co się dzieje”, a ludzie mają dzięki niej „męstwo bycia” (termin Paula Tillicha). Uczestnicy mszy na Wawelu idą „doładować się” na czakramie (cytat z wywiadów z 2014 roku). W księgarniach spotykamy książki będące szerokim programem reformy ekonomii i kultury Zachodu w oparciu o azjatyckie ideały umiaru (E.F. Schumacher, Małe jest piękne), jak i popularnych poradników uczących np. szlifierzy diamentów, jak pogodzić i wykorzystać buddyzm do zdobycia milionowej fortuny (G.M. Roach, Diamentowe ostrze). Tematyka panelu ma zatem skupiać się na omówieniu zakresu i postaci obecności w zachodniej kulturze idei i praktyk (nie tylko religijnych) pochodzących z kultur dalekowschodnich. Ma także pokazać dokonaną reinterpretację tych pojęć i poddać analizie zasady, na jakich są one adaptowane do zachodniej mentalności, bowiem każdy przekład treści kulturowych (jak i językowych), jest jednak twórczością. Pytamy, jaka jakość rodzi się z wsłuchiwania się Zachodu w dalekowschodnią wizję świata.

Agata Rybińska, Przybysz jako obcy w Biblii. Od tekstu po kody kulturowe

Izabela Trzcińska, Teozoficzne źródła orientalizacji

Jarosław Zapart, O transferze technik jogicznych i ezoterycznej wiedzy. Przykład szkoły radhasoami

Paweł Plichta, Camino de Santiago a Orient

Juliusz Iwanicki, Orientalne memy jako przejaw duchowości kultury popularnej

Piotr Kletowski, Kino zachodniego kręgu kulturowego wobec azjatyckich inspiracji. Analiza zjawiska na przykładzie twórczości twórców amerykańskiego i europejskiego kina gatunkowego

Anna Maria Piskorska,  Bardo umierania po DMT, The Dude Koans i samsara w wersji HD – reinterpretacje idei buddyjskich wywiedzione ze współczesnych zachodnich produkcji filmowych

Ryszard Zajączkowski

Polska tożsamość narodowa a procesy migracji

Tożsamość stała się preferowanym pojęciem dla określenia kulturowych i społeczno-psychologicznych aspektów narodu, a nawet znakiem czasów – „pryzmatem”, jak pisze Zygmunt Bauman, pozwalającym postrzegać i badać współczesny świat*. Jeśli zgodzić się z Jerzym Kłoczowskim, który twierdzi, że „Nasza świadomość i kultura, nasza tysiącletnia ciągła tradycja polsko-europejska, stanowią dziś nasz największy kapitał”**, to pojawia się zarazem pytanie: jak wspomniane dziedzictwo podlega przemianom w procesie wzmożonej emigracji z Polski, a także coraz większego napływu do naszego kraju obywateli innych nacji? Wiąże się to z bardziej szczegółowymi pytaniami. Jak migracje przyczyniają się do zmiany postaw Polaków, jak rzutują na pamięć narodowej przeszłości oraz w jaki sposób antycypują przyszłość i określają polską symbolikę tożsamościową? Jakie wartości formują wśród Polaków w kraju i na emigracji procesy migracyjne? Czy migracja przyczynia się do waloryzacji czy też dewaloryzacji polskiej kultury? Jakie strategie akulturacji dominują w krajach osiedlenia? Na ile narodowość jest elementem ważnym w sytuacjach jej porównywania lub kwestionowania? Czy można mówić o pewnych kierunkach ewolucji polskiej tożsamości narodowej pod wpływem migracji? To tylko niektóre problemy angażujące różne podejścia metodologiczne i ujęcia interdyscyplinarne.

* Cyt. za J. Zdanowski, Wprowadzenie, w: Globalizacja a tożsamość, red. nauk. Tenże, Warszawa 2003, s.7.

** J. Kłoczowski, Patriotyzm polski w długim trwaniu, [w:] Patriotyzm wczoraj i dziś. Seminarium Polskiej Akademii Umiejętności 2002, Kraków 2003, s. 108.

Ryszard Zajączkowski, Polacy w Japonii czyli egzotyczna bliskość

Aneta Krzyworzeka-Jelinowska,  Polska tożsamość narodowa emigrantów polskich we Francji. Między wyzwaniami współczesnego życia, a polskim dziedzictwem kulturowym we Francji

Grzegorz Wójcik,  Rekonstrukcja tożsamości narodowej polskich migrantów w belgijskim Leuven w świetle relacji liderów polonijnych

Dominik Porczyński
Katarzyna M. Wyrzykowska

Przemieszczenia fizyczne, przemieszczenia symboliczne. Sztuka i dziedzictwo kulturowe między życiem codziennym a światem sztuki

W literaturze z zakresu nauk humanistycznych i społecznych (np. Schütz 2007; Becker 2008; Strauss 1978) wielokrotnie pojawia się refleksja nad tym, że ludzie żyją nie w jednym, lecz w wielu światach społecznych, które konstytuują się wokół obiektów stanowiących przedmiot zainteresowania dla obecnych lub potencjalnych uczestników owych światów. W konsekwencji współczesne dyskusje o sztuce skupiają się na analizie wielopoziomowego przemieszczania się obiektów i tekstów kultury. Niech punktem wyjścia dla dalszych rozważań będą spostrzeżenia Stanisława Ossowskiego (1966) i Jamesa Clifforda (2000) na temat artefaktów wytwarzanych przez społeczności tradycyjne oraz ich przemieszczenia z rdzennych kultur do nowego kontekstu – muzeum etnograficznego. Obaj badacze w różnych okresach czasowych zadali pytanie, dlaczego obiekty te, wykazujące walory artystyczne, umieszczono w przestrzeni definiującej je jako przedmioty przynależne do światów religii, myślistwa, rolnictwa itd. i dlaczego obiekty o podobnych cechach, ale wytworzone na Zachodzie, umieszcza się w muzeach sztuki? Odnosząc się do tej refleksji osadzonej w kontekście krytyki postkolonialnej, chcielibyśmy zaproponować dyskusje na następujące tematy:

  • Migracje ze świata życia codziennego do świata sztuki (rea dy mades, dizajn, etnodizajn).

  • Migracje międzykulturowe obiektów estetycznych (przemieszczenia z kultur tradycyjnych do nowoczesnych, przemieszczenia międzykontynentalne, inspiracje, adaptacje, parafrazy).

  • Migracje w obrębie światów sztuki (z obszarów nieformalnych do instytucjonalnych; migracje międzyinstytucjonalne, np. muzea etnograficzne muzea sztuki).

  • Migracje wewnątrz instytucjonalne: sztuka i dziedzictwo kulturowe (obiekty estetyczne jako dziedzictwo regionalne i narodowe, migracje z działów etnografii, historii, archeologii, rzemiosła do działów sztuki itd.).

Literatura:

Becker, Howard S. 2008. Art worlds: 25 anniversary edition. University of California Press.

Clifford, James. 2000. Kłopoty z kulturą: dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Ossowski, Stanisław. 1966. „U podstaw estetyki”. W Dzieła. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Schütz, Alfred. 2007. O wielości światów. Kraków: Nomos.

Strauss, Anselm. 1978. „A social world perspective”. Studies in Symbolic Interaction 1: 119–128.

Przemysław Kisiel, Dziedzictwo kulturowe w społeczeństwie ponowoczesnym – przemieszczenia i transformacje

Paweł Możdżyński, Przechwycenia i przemieszczenia. Sztuka w przestrzeni miejskiej

Andrzej Kisielewski, Przemieszczające się rzeczy i znaczenia. Uwagi o masce Fang, łodziach masawa i lalkach kachina

Filip Skowron, Ujawnione migracje przedmiotów. Dwie muzealne strategie wobec egzotyki

Monika Bryl, Oryginał/kopia/falsyfikat – o migracjach obiektów na rynku sztuki i ich waloryzacji

Izabela Franckiewicz-Olczak, Fizyczna i symboliczna dedystancjacja muzeów sztuki współczesnej

Referaty wyłożone

Elżbieta Nieroba, Pomiędzy sacrum a profanum. Instrumentalizacja dzieł sztuki we współczesnych praktykach muzealnych

Piotr Szenajch, Trajektoria i kłącze jako metafory wielowymiarowej mobilności biograficznej uznanych artystów

Anita Basińska, Agnieszka Jeran, O efektach międzykulturowej migracji wzorów i obiektów w projektowaniu przestrzeni biurowych i domowych

Adam Pisarek, Jakub Dziewit, Kulturotwórcza rola artystycznych i pozaartystycznych obiegów fotografii. Przypadek Zapisu socjologicznego Zofii Rydet

Agata Skórzyńska
Piotr Juskowiak

Przepływy wiedzy i ruchy współpracy. Miejskie badania aktywistyczne

W polskich badaniach kulturowych na znaczeniu zyskują w ostatnich latach metodologie, które określić można mianem aktywistycznych. Najczęstszym obszarem ich zainteresowań są partykularne i usytuowane doświadczenia kulturowe, zróżnicowane formy partycypacji kulturowej, konkretne prawa czy szanse życiowe mieszkańców odmiennych społecznych światów. W polu zainteresowań badaczek i badaczy ważną pozycję zajmują także nierówności (kulturowe, ekonomiczne, przestrzenne itd.) oraz konflikty o podłożu kulturowym (wynikające z różnic pochodzenia, przekonań, kompetencji i kapitałów). Współpraca z aktywistkami, przedstawicielami trzeciego sektora i organizacji lokalnych, artystami, rozmaitymi grupami mniejszościowymi, jak również wieloogniskowa budowa ruchów społecznych (miejskich, ekologicznych, lokatorskich itd.), czy wspólna realizacja projektów, to coraz mocniej obecne w Polsce formy pracy badawczej.

Wiedza na temat tych zróżnicowanych doświadczeń okazuje się szczególnie ważna w warunkach tego, co Henri Lefebvre określał mianem planetarnej urbanizacji – sytuacji upowszechnienia miejskości niosącej z sobą wszystkie szanse i zagrożenia towarzyszące różnorodności, relacyjności i sprzeczności współczesnych, „miejskich” społeczeństw. Od czasu, kiedy Lefebvre proponował swoje koncepcje, radykalnym zmianom uległy jednak formy wiedzy jako takiej, a to z kolei wymusza poszukiwania nowych sposobów jej współtworzenia. W efekcie między badaniami aktywistycznymi a współczesnymi ruchami kulturowymi (np. ruchami miejskimi) wytwarza się nie tylko relacja rodzinnego podobieństwa, ale dochodzi do bardzo konkretnych form współpracy. Obok celów poznawczych metodologie te motywowane są potrzebą aktywizacji, demokratyzacji i edukacji. Integrując różne sposoby konceptualizacji i rozwiązywania problemów, dążą one zatem do zmiany społecznej.

Konkretne badanie aktywistyczne to zawsze forma eksperymentu – wymaga uwrażliwienia na nowe koncepcje, języki, media, sposoby działania. Ten rodzaj ruchu metodologicznego nie opiera się jednak wyłącznie na poszerzaniu przedmiotowego pola badań kulturoznawczych ani nie redukuje do wyspecjalizowanej refleksji o samej procedurze badania. Wchodzi także w aktywną relację z innymi praktykami społecznymi, rozumianymi jako sposoby wytwarzania wiedzy. Badania aktywistyczne same często przyjmowały postać ruchu: społecznego (w wersji społecznego aktywizmu) i intelektualnego (jako określony sposób rozumienia celów pracy akademickiej).

Za rosnącą popularnością badań aktywistycznych stoi co najmniej kilka przyczyn, o najważniejsze z nich chcielibyśmy zapytać podczas dyskusji. Zwiększone zainteresowanie tymi metodologiami wynikać może chociażby z potrzeby wzmocnienia udziału wiedzy humanistycznej i społecznej w sferze publicznej – co jest jedną z reakcji na jej niedowartościowanie czy polityczną marginalizację. Potrzeba ta narasta wraz z intensyfikacją konfliktów na tle kulturowym.

Chcielibyśmy przedyskutować w tym panelu doświadczenia osób, które podejmowały się realizacji podobnych przedsięwzięć, ale także zapytać o możliwość rozwoju i skuteczność tego wariantu badań kulturoznawczych. Interesować będzie nas również tradycja i przyszłość badań zaangażowanych oraz nieakademickie inspiracje dla kolejnych podejmowanych w tym polu przeobrażeń.

Podczas dyskusji będą nas interesować szczególnie:

  • podstawowe problemy, tematy i obszary zaangażowania badaczek i badaczy kulturowych;

  • status wiedzy o kulturze wytwarzanej w efekcie projektów aktywistycznych;

  • nowe metodologie, koncepcje i narzędzia badawcze wykorzystywane na gruncie badań aktywistycznych;

  • nowa pozycja, ale także umiejętności badaczki/badacza, którzy podejmują się realizacji przedsięwzięć aktywistycznych;

  • doświadczenia praktyczne, dotyczące form współpracy oraz procesu współtworzenia i wykorzystywania wiedzy;

  • wpływ badań aktywistycznych na rozwój konkretnych ruchów społecznych (i odwrotnie);

  • tradycje badań interwencyjnych, partycypacyjnych, badań w działaniu, współbadań, jako zapowiedzi współczesnych metodologii aktywistycznych.

Agata Skórzyńska, Piotr Juskowiak, Badania aktywistyczne – w kierunku kooperatywnego programu metodologicznego

Magdalena Matysek-Imielińska, Żoliborskie obietnice? Między warsztatem i laboratorium

Przemysław Pluciński, Problemy (współ)wytwarzania wiedzy w polu miejskich ruchów społecznych. Wnioski z badań

Dorota Grobelna, Interwencje artystyczne i aktywistyczne jako narzędzia badania instytucji sztuki. Miejsca oporu i konfliktów jako przestrzenie wytwarzania wiedzy

Agnieszka Ziętek, Zróbmy to razem – aktywizm lokalny w świetle analizy systemowej

Magdalena Barbaruk, Kogo obchodzą południowoamerykańskie miasta?

Magdalena Kamińska

Cyberkultura czy cyberkultury? Między inkluzją a ekskluzją

Najwcześniejsze opisy społeczno-kulturowych wymiarów komunikacji zapośredniczonej komputerowo nacechowane były przekonaniem o jej permanentnie inkluzywnym, prorównościowym i uwspólnotawiającym charakterze. Przemiany, które zaszły w jej funkcjonowaniu w ostatniej dekadzie, związane przede wszystkim z odejściem od anonimowości i pseudonimowości, komercjalizacją, umasowieniem i mainstreamizacją internetu, a także rosnącym udziałem mediów społecznościowych i aplikacji mobilnych, postawiły twierdzenia pierwszych cyberentuzjastów pod znakiem zapytania. Mimo to opisywane przez nich tendencje nie zanikły całkowicie, przejawiając się dziś choćby w takich zjawiskach jak infoaktywizm, rozwój deep webu czy wojujący elityzm „podziemnej” części memosfery. Z drugiej strony można zastanawiać się w tym kontekście nad niejednoznaczną rolą i konsekwencjami pogłębiającej się personalizacji tej formy komunikacji, wyrażającej się np. w koncepcji tzw. „baniek cyfrowych” czy nośnej kategorii „postprawdy”.

Wspólnie z uczestnikami panelu chciałabym podjąć się zadania zbudowania kulturoznawczej charakterystyki współczesnej cyberkultury, coraz wyraźniej rozbijanej przez aporię inkluzji/ ekskluzji – pogłębianą przez konflikty krzyżujących się w jej polu sprzecznych ekonomicznych i ideologicznych interesów – na odrębne cyberkultury powiązane z poszczególnymi platformami i środowiskami.

Jakub Nowak, Pepe na polskich dróżkach – o kulturowych migracjach memów

Maciej Maryl, Cyberwspólnota sądów żalu w perspektywie makroanalitycznej

Anna Nacher, Postprawda w postsieci

Agnieszka Dytman-Stasieńko, Aktywizm cyfrowy – cyberoptymizm, cyberpesymizm, cyberrealizm

Piotr Grochowski,  Tutoringi antywampiryczne w serwisie YouTube. Między indywidualnym doświadczeniem a cyberfolklorem

Piotr Zawojski, „Cyberkultura” po latach. Powroty – kontynuacje – nowe tropy

Anna Wieczorkiewicz

Karol Górski

Praktyki cielesne w przepływach kulturowych

Praktyki ciała zyskały bezprecedensową zdolność przemieszczania się: wędrują wraz z ludźmi, ale i za pośrednictwem towarów, instrukcji ich obsługi, produkcji medialnych. Szczególnie interesujące z kulturoznawczego punktu widzenia są praktyki cielesne kojarzące się z „obcą kulturą”, „egzotyką”. Formy aktywności konotujące odmienność kulturową (np. joga, sztuki walki, taniec, praktyki leczenia i zdobienia ciała itp.) współuczestniczą w formowaniu indywidualnych stylów życia, kształtują ludzkie biografie. Badanie ich fluktuacji pozwala rozważać kwestie ucieleśnienia kultury, zwraca uwagę na jej aspekty performatywne, lecz nie daje się zamknąć w tych ujęciach.

Spytajmy zatem: Na czym polega specyfika przepływu treści kulturowych dokonująca się w ten sposób? Jakie są sposoby przemieszczania się praktyk cielesnych i strategie przystosowywania się do lokalnych kontekstów, co, jak i dlaczego jest maskowane, modyfikowane, dodawane? W jaki sposób wiąże się to ze sferą aksjologii?

Anna Wieczorkiewicz, Karol Górski, Wprowadzenie do antropologii mobilnych praktyk ciała

Agata Jawoszek, Kolonizowanie ciała. Idea higieny i oświaty zdrowotnej w Bośni i Hercegowinie pod panowaniem austro-węgierskim w relacjach polskich lekarek

Piotr Maroń, Porażka jako narzędzie tworzenia tożsamości. Przykład brazylijskiego jiu jitsu

Magdalena Juźwik, Jeśli nie taniec to co? Ciało w technikach wspomagających – barre au sol i AcroYoga

Monika Weychert, Samplowanie i znaczenia „w podróży” – praktyka artystyczna Delaine Le Bas

Magda Szcześniak

Reprezentacje mobilności klasowej w kulturze polskiej po 1945 roku

Celem będzie przyjrzenie się sposobom przedstawiania – w formach tekstowych oraz wizualnych – przemieszczeń w obrębie struktury klasowej w Polsce po 1945 roku. Temat przełamywania hierarchii społecznych oraz uruchomienia procesów mobilności po roku 1945 został w ostatnich latach podjęty przez liczne grono badaczy (m.in. Andrzej Leder, Małgorzata Fidelis, Maciej Gdula), przebił się również do debaty pozaakademickiej. Rzadko jednak pyta się o formuły reprezentacji tego doświadczenia – zarówno awansu, jak i deklasacji – oraz wpływ owych formuł na pamięć o przemianach społecznych. Jakie założenia na temat struktury klasowej – przepuszczalności granic między klasami, trwałości hierarchii klasowych, zespołu praktyk i kapitałów, wyznaczających miejsce w strukturze klasowej – wyczytać można z popularnych opowieści o awansie? Czy w tekstach i obrazach tworzonych od powojnia do dnia dzisiejszego (opowiadających o kolejnych przetasowaniach klasowych: m.in. powojennych masowych migracjach ze wsi do miast; narodzinach polskiej klasy średniej w latach 70.; awansach i deklasacjach polskiej transformacji ustrojowej; wreszcie masowych migracjach w poszukiwaniu awansu po roku 2004) można dopatrzeć się powtarzalnych schematów, wskazujących trwałe wyobrażenia o mobilności klasowej? Czy też wręcz przeciwnie – może sposób myślenia o strukturze klasowej determinowany jest przez dominującą w danym okresie ideologię? Zadaniem interdyscyplinarnej dyskusji będzie analiza formuł wyobrażania mobilności klasowej tworzonych w różnych mediach, konfrontacja różnorodnych ujęć teoretycznych oraz namysł metodologiczny nad sposobami badania przemian struktury klasowej.

Magda Szcześniak, Wprowadzenie: polityki reprezentacji awansu

Krzysztof Świrek, Czy „awans społeczny” jest możliwy?

Agata Zborowska, Obrazy i rzeczy. Awans w powojennej Polsce

Joanna Kubicka, Książka jako rekwizyt awansu społecznego w powojennej Polsce

Michał Florysiak, Klasa średnia w poszukiwaniu samej siebie – literackie zmagania z traumą awansu społecznego w III RP

Wojciech Klimczyk
Wojciech Kosior

Wędrujące wyobrażenia. Perspektywa międzykulturowa

W ostatnich latach obserwujemy nasilone ruchy ludności spowodowane różnymi czynnikami – od wyludniania się wsi na rzecz dużych skupisk miejskich, poprzez emigrację zarobkową aż po wzrost liczby uchodźców z obszarów dotkniętych konfliktem zbrojnym. Równocześnie, wraz z towarami, kapitałem i ludźmi migrują idee, symbole i mity. Zjawisko to nie jest oczywiście niczym nowym, a problem wzajemnego wpływu różnych kultur został ujęty chociażby w ramy klasycznej już koncepcji dyfuzjonizmu kulturowego Leo Frobeniusa. Z drugiej jednak strony należy pamiętać, że ruch idei stanowi pewną metaforę, zgodnie z którą wyobrażenia można potraktować jako materialne przedmioty transportowane z jednego miejsca na drugie. Niejako odpowiedzią na ten problem jest memetyka zainicjowana przez Richarda Dawkinsa, mówiąca iż poszczególne idee-memy rozprzestrzeniają się na drodze tworzenia swoich kopii i stopniowych mutacji. Na problem można też spojrzeć z opozycyjnej perspektywy inspirowanej hipotezą Carla Junga uniwersalnych archetypów manifestujących się w lokalnych a akcydentalnie zróżnicowanych formach. Wreszcie, same idee, czy to wędrujące czy niezmienne, można analizować na gruncie semiotyki, jako bardzo „skondensowane” semantycznie znaki odsyłające do całych uniwersów znaczeń. Te koncepcje nie wyczerpują oczywiście możliwości badania ruchu idei, a w niniejszym panelu chcielibyśmy zająć się tym zagadnieniem przede wszystkim w perspektywie międzykulturowej. Interesuje nas zatem, co w kulturowo zróżnicowanych światach wyobrażonych możemy uznać za motywy wspólne i, równocześnie, na jakie sposoby te dzielone wyobrażenia są kontekstualizowane, aktualizowane, a być może także zawłaszczane przez konkretne kultury.

Andrzej Mrozek, Migracja idei w kontekście biblijnym

Anastasia Nabokina, Nietzsche, taniec Salomei i fokstrot. Wędrujące idee kultury „srebrnego wieku” w Rosji

Mirosław Gołuński, Od Al-Rashida do Osamy bin Ladena. Przemiany archetypów muzułmanina w wyobraźni Zachodu

Aneta Aleksandra Ostrowska, Flying Tiger jako mit współczesnego “państwa dobrobytu”

Marta Kładź-Kocot, Migracje narracji postapokaliptycznych. Popkultura jako źródło cierpień

Marta Brzezińska-Pająk
Rafał Nahirny

Terytoria globalnej kontroli – problematyka inwigilacji (i jej technologii) w kontekście mobilności

Inwigilacja scentralizowana (prowadzona przez państwowe służby bezpieczeństwa) i miękka (globalne korporacje), wykraczająca dziś daleko poza model panoptyczny, za sprawą procesów obliczeniowych i miniaturyzacji jest coraz bardziej codzienna, płynna i uporczywa, a zarazem coraz mniej widoczna. Szereg technologii i sensorów śledzi bezustannie przemieszczających się w przestrzeni użytkowników. Definiuje wręcz niejako na nowo kwestie granic terytorium, powołując do życia nowe formy kontroli lub redefiniując graniczność i istnienia ludzkie, stające się przedmiotem wykluczenia, segregacji, włączeń, itp. Stare i dobrze znane sposoby nadzoru oraz kontroli współistnieją z nowymi formami. Inwigilacja stanowi istotny aspekt współczesnych przemian też w ramach relacji przestrzennych (m.in. problem przestrzeni prywatnej i publicznej, dystansów). Ponadto technologie inwigilacji same zdają się przekraczać granice jako elektroniczne systemy mobilne o transterytorialnym zasięgu lub też wygodne gadżety, dobrowolnie rejestrujące codzienne ślady swego właściciela. Ruch, a w szczególności przekraczanie granic, staje się przedmiotem inwigilacji.

Problemy i zjawiska, których dotyczyłby panel, to m.in.:

  • technologiczne i nie-technologiczne systemy nadzoru i kontroli ludności na terytoriach objętych działaniami wojskowymi,

  • historyczne ujęcie problemu inwigilacji jako kontroli ruchu i ochrony granic terytorium,

  • wyobrażenia o technologii inwigilacji i nadzor u w kontekstach mobilności w kulturze popularnej i mediach społecznościowych,

  • infrastruktura inwigilacji i kontroli: terminale, punkty graniczne, dokumentacja związana z identyfikacją, przekraczaniem granicy, zasady i restrykcje dotyczące przynależności, strefy przejścia, kontroli i ich narzędzia (identyfikacja biometryczna i in.), banoptykon (D. Bigo), reżimy obliczeniowe, technologie audialne,

  • formy oporu wobec globalnego banoptykonu, krytyczne działania artystyczne.

Rafał Nahirny, Marta Brzezińska-Pająk, Zatrzymać ruch. Ban-optykon, nowe technologie i polityka strachu – krótkie wprowadzenie do panelu

Leszek Koczanowicz, Piotr Jakub Fereński, Czy demokracja może być bezpieczna?

Maciej Ożóg, Ciało jako paszport. Nadzór biometryczny a biowładzy w dobie technologii mobilnych

Kalina Kukiełko-Rogozińska, Krzysztof Tomanek, Prawie jak w domu – projekt „Basetrack” i jego nieoczekiwane konsekwencje

Aleksandra Goral, Oddam dane (z nawiązką)

Wiesław Banach

Dyfuzja wzorów kultury gospodarczej i jej wpływ na instytucje

Tematyka panelu koncentruje się na związkach szeroko pojętej kultury z życiem gospodarczym. Przedmiotem refleksji jest tu znaczenie wzorów kultury, wartości, norm oraz postaw jednostek jako czynników ułatwiających bądź utrudniających rozwój gospodarczy. Istotnym jej aspektem jest uchwycenie owych czynników w perspektywie zmian, wzajemnych oddziaływań oraz dyfuzji. Problematyka obejmuje następujące zagadnienia:

  • etyka w życiu gospodarczym,

  • ciągłość i zmienność wzorów kultury gospodarczej,

  • aksjologiczne determinanty rozwoju i zacofania gospodarczego,

  • emigracje/imigracje – problem „mixów” cywilizacyjnych w świetle tezy Konecznego o nieefektywności mieszanek cywilizacyjnych,

  • różnice kulturowe a kapitał ludzki i społeczny (w jaki sposób imigranci z odległych kulturowo krajów oddziałują na przemiany kultury gospodarczej, a docelowo na konkurencyjność i rozwój),

  • kulturowe sprzeczności multikulturalizmu” i ich gospodarcze konsekwencje,

  • kultura gospodarcza Europy w kontekście imigracji a „[…] pewna konkretna postać praktycznego sposobu życia, który sprzyja rozwojowi systemu kapitalistycznego (M. Weber);

  • kryzys spójności kulturowej Zachodu, chaos aksjologiczny, osłabienie socjalizacji a regres społeczno-gospodarczy (P. i B. Berger),

  • kulturowe uwarunkowania szkolnictwa wyższego,

  • instytucje wiedzy i ich kulturowe tło,

  • wpływ uniwersytetów na kształtowanie się wzorców kultur organizacyjnych i gospodarczych,

  • kulturowe procesy kształtowania się społeczeństwa opartego na wiedzy.

Jacek Sójka,  Wolny rynek jako problem etyczny

Przemysław Rotengruber,  Kultura gospodarcza jako wyobrażenie, kultura gospodarcza jako przedmiot badania. Rozważania metodologiczne

Sławomir Banaszak,  Edukacja menedżerska a kultura menedżerska

Barbara Pogonowska, Wzory kultury gospodarczej w dobie globalizacji

Michał Michalski, Polski patriotyzm gospodarczy – między globalizmem a nowym nacjonalizmem w kontekście pytania o polską kulturę gospodarczą (tę znaną i tę nieznaną)

Łukasz Czajka, Mowa motywacyjna na froncie wojennym i biznesowym

Wiesław Banach, Charakter polskiej kultury gospodarczej

Małgorzata Kądziela
Anna Chęćka

Migracje i transfery w muzyce

Aż do XX wieku dzieło, media muzyczne i refleksja nad utworem muzycznym były kulturowo ze sobą sprzężone i to właśnie istnienie tego sprzężenia było podstawą a priori (paradygmatem) definiowania kanonów muzycznych, a następnie klasyfikowania twórczości „dźwiękowej” jako muzyki. Dwudziesty wiek w historii oraz teorii muzyki – szczególnie (choć nie wyłącznie) zachodniej określany jest jako okres „rozsadzania” nie tylko kulturowych kanonów wyznaczających zasady dla muzyki artystycznej, ale głównej jej podstawy uniwersalnego systemu muzycznego, jakim to mianem przyjęto określać system muzyki tonalnej. Zasadniczo proces ten charakteryzuje się podwójną negacją: ze strony twórców – w postawie wobec muzycznej tradycji oraz  ze strony społeczeństwa – wobec społeczno-kulturowych oczekiwań wobec muzyki.

Począwszy od czasów pierwszej europejskiej awangardy postępuje proces eksplorowania poszczególnych elementów muzycznego systemu tonalnego oraz ich międzykulturowa (nie zawsze świadomie zamierzona) migracja. Wszechstronnej analizie poddawane są kulturowe normy i reguły porządkujące kulturowo wypracowane materiały dźwiękowe, stanowiące tworzywo dzieł muzycznych (metrum, rytmika, agogika, melodyka, harmonika, dynamika, kolorystyka, definicje instrumentów muzycznych, media muzyczne, zasady interpretacji oraz wartościowania utworów itp.). W okresie powszechnej postmodernizacji – choć w sposób mniej dookreślony niż w innych dziedzinach sztuki, to jednak widoczny – wzmaga się dodatkowo tendencja by muzyczną komunikację kulturową w coraz mniejszym stopniu wiązać z jakąś finalną ideą, lecz kreować ją pluralistycznie i indywidualistycznie.

W niniejszym panelu proponujemy przyjrzeć się zachodzącym w zarysowanym powyżej procesie migracjom i transferom szeroko rozumianych treści kulturowych w dziedzinie muzyki oraz powstałych w jej ramach nowych epistemologii (gatunkowych, stylistycznych, artystycznych i  być może – kulturotwórczych). Zachęcamy też do refleksji nad muzyką wcześniejszych epok, zarówno z perspektywy kulturoznawcy, muzykologa, jak i wykonawcy, który  niewątpliwie ulegając owym migracjom i transferom pragnie wpisywać się ze swoim nowym rozumieniem dawnych i trwałych wartości nie tylko w muzyczną komunikację, ale i w namysł nad współczesną humanistyką. Cenna i pomocna będzie tu także refleksja nad wspólnymi dla muzyki wszystkich epok i szerokości geograficznych, muzycznymi powszechnikami, do których należy, zdaniem wielu współczesnych badaczy, instynkt tonalny.

Rafał Miśta, Dyfuzja melodii ludowych w XIX- wiecznej Polsce w świetle analiz obliczeniowych zapisów muzycznych ze zbiorów Oskara Kolberga

Karolina Kolinek-Siechowicz, Wykonawstwo historyczne – eskapizm czy twórcza alternatywa?

Małgorzata Rygielska, Tarantella – migracje, transfery, epistemologie

Kinga Śmigielska, Lizbońska scena kuduro jako platforma wymiany angolskich tradycji z globalnym rynkiem muzycznym

Katarzyna M. Wyrzykowska, Rozproszenie kanonu czy zawężanie się gustów muzycznych? O migracjach i transferach w muzyce na przykładzie preferencji muzycznych Polaków

Magdalena Figzał, Teatralna fonosfera w dobie nowych mediów

Krzysztof Moraczewski, Dzieło muzyczne jako struktura czy jako proces dźwiękowy?

Małgorzata Kądziela, Neuroestetyka – nowy kontekst epistemologiczny badań w muzyce

Krzysztof Abriszewski
Andrzej W. Nowak
Adrian Zabielski

Jak badać kulturę w antropocenie?

Antropocen zmienia struktury wiedzy tak bardzo, że wymusza na nas nowy kształt nauk, w tym nauk o kulturze. Jednocześnie ostatnie ćwierćwiecze obfituje w rozmaite deklaracje i wystąpienia, które wprost mówią, że zmieniają dotychczasową mapę pojęciową humanistyki (lub nauki w ogóle). Część z nich opatruje się hasłem „posthumanizmu”. Mówi się również o naturach-kulturach, aktorach-sieciach, hybrydach, oikeiosie, czy kapitałocenie.

Celem naszego panelu jest przyjrzenie się bliżej tego rodzaju propozycjom i poddanie ich bliższemu zbadaniu. W panelu będzie miejsce zarówno na referaty teoretyczne, jak i empiryczne, które ukażą prace toczące się już w obrębie tych nowych podejść.

Przykładowe zakresy problemowe mogą obejmować krytykę i problematyzację kategorii antropocenu z pozycji humanistyki i nauk społecznych, alternatywne wobec antropocenu formy konceptualizacji współczesnego stanu kultury (ze szczególnym uwrażliwieniem na problemy ekologiczne), kwestie kryzysów, zagadnienie płaskiej, posthumanistycznej ontologii.

Sesja przyjmie formę dyskusji wokół pytania postawionego w tytule panelu. Pełne wystąpienia uczestników opisane w abstraktach będą miały miejsce podczas dodatkowego seminarium, dzień przed rozpoczęciem zjazdu (20.09).

 

Krzysztof Abriszewski, Jaka ontologia dla Kapitałocenu?

Andrzej W. Nowak, Prorocy zagłady, zieloni moderniści czy konstruktorzy Arki? Strategie tworzenia wiedzy i kultury w epoce Antropocenu

Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska, Widmo nieludzkości. Antropocen jako epoka inwolucji człowieka

Mariola Kuszyk-Bytniewska, Jakiej ontologii potrzebuj antropocen?

Maciej Kijko, Jak badać kulturę w antropocenie?

Miłosz Markiewicz, Człowiek na bezludnej wyspie. Antropocen-tryzm i eko-logika

Katarzyna Staniuk, Antropocen – i co dalej?

Magdalena Dąbrowska, W poszukiwaniu międzygatunkowych powiązań: etnografia i badanie kultury w antropocenie

Rafał Ilnicki, Antropocen i krytyka antropologii

Renata Tańczuk,  Usłyszeć antropocen.  O dźwiękowych reprezentacjach zmiany klimatu

Pawel Bytniewski, Czy pojecie kultury przetrwa w antropocenie?

Aleksandra Jach, Jak rozmawiać z ptakami, drzewami, rybami, muszlami, wężami, lwami i bykami?

Franciszek Chwałczyk, Antropocen, kapitałocen – urbanocen? Czyli nie tylko „kto” oraz „jak”, ale i „gdzie”: kwestia przestrzeni, środowiska i miasta

Adrian Zabielski, Utopie dla antropocenu

Jacek Małczyński, Antropocen i dzielenie dziejów na epoki

Piotr Maroń, Cielesny wymiar antropocenu

Dariusz Brzeziński
Roman Chymkowski
Jan Sowa

Myślenie utopijne i kultury antycypacji

W czasach rozkwitu studiów nad wielorakimi formami pamięci społecznej zapominamy, że współczesność ma nie tylko przeszłość, ale też przyszłość. Jednym ze świadectw pomijania przyszłości jest wielokrotnie konstatowany „koniec utopii” rozumianych jako projekty całościowej zmiany rzeczywistości społecznej. Orzeczenia te należy uznać za przedwczesne. Wśród obecnych dziś form myślenia utopijnego można wyróżnić m.in. utopie „zindywidualizowane” (Z. Bauman), „ograniczone” (J. Alexander), „kinetyczne” (M. Featherstone), „impulsu” (F. Jameson), „nadziei” (D. Harvey) czy „pożądania” (L. Passerini).

Współczesność, w odróżnieniu od przeszłości, jest niedomknięta, a owo niedomknięcie polega na wychyleniu w przyszłość, w stronę tego, czego jeszcze nie ma. Jest to, aby nawiązać do głównego tematu Zjazdu, ruch kultury w czasie, ku przyszłości, kluczowy dla zrozumienia jej przeobrażeń. Owo wychylenie jest również cechą dystynktywną nowoczesności jako reżimu, który uprawomocnia się, jak twierdził m.in. Jurgen Habermas, poprzez przyszłe cele, do których dąży, a nie tradycyjne źródła, z których wypływa. Nauki społeczne i humanistyczne w zbyt dużym stopniu koncentrują się na wypracowywaniu nowych strategii reinterpretacji przeszłości, tymczasem umyka ich uwadze logiczna konsekwencja tego, że na nas – tu i teraz – nie kończy się historia. Tak jak studia nad pamięcią nie badają przeszłości jako zbioru obiektywnych faktów, w istocie skupiając uwagę na pamiętających, a nie pamiętanych, a więc przede wszystkim na współczesności, przyszłość jest wymiarem teraźniejszości o tyle, o ile aktorzy społeczni podejmują działania ze względu na tak czy inaczej antycypowaną przyszłość.

Proponowany panel będzie poświęcony eksploracji projektów utopijnych i kultur antycypacji w różnych obszarach problemowych jak np. wizje przyszłości w literaturze i sztuce, kryzys ekologiczny i relacje kultura-natura, trans-humanizm (badania nad sztuczną inteligencją, technologiczne ingerencje w ciało), samoorganizacja gospodarcza i polityczna (wizje nowych wspólnot/procedur demokratycznych, kooperatywne formy produkcji), ruchy emancypacyjne itp. Wyobrażona przyszłość będzie ujmowana w podwójnej relacji do współczesności – z jednej strony jako z niej wyrastająca, z drugiej zaś jako zwrotnie na współczesność oddziałująca.

Dariusz Brzeziński, Roman Chymkowski, Jan Sowa, Wprowadzenie

Bartłomiej Błesznowski, Nowy kooperatyzm jako kultura wyzwolenia – hipoteza „ideologii mniejszej”

Magdalena Barbaruk, „Amereida” – utopia w ruchu

Joanna Bednarek, Świat bez patriarchatu. Przyszłość w utopiach feministycznych

Lech M. Nijakowski, Postapokaliptyczna biopolityka

Mirosław Filiciak, Platformy komunikacyjne i algorytmiczny kapitalizm: między krytyką a sprawczością

Marta Kudelska
Małgorzata Abassy
Agnieszka Chwieduk
Monika Mazurek

Ruchy nacjonalistyczne a re-tradycjonalizacja narodu jako wspólnoty. Przykład Europy Środkowo-Wschodniej, Rosji i Azji

Europa Środkowo-Wschodnia, Rosja i Azja: fascynujące obszary badawcze, trudne do zdefiniowania, wymykające się tradycyjnemu (czytaj: w konwencji zachodniej socjologii) opisowi.

Z jednej strony, Europa Środkowo-Wschodnia podlegała kolonizatorskiemu wpływowi jej zachodniej części, z drugiej zaś – wpływy wschodnie również były dość silne. Można zaryzykować stwierdzenie, że to pas ziemi «niczyjej», na którym ścierały się rozmaite wpływy kulturowe, polityczne, ideologiczne. Cechą charakterystyczną tego regionu – patrząc z perspektywy długiego trwania – jest fakt braku państwowości w XIX wieku podczas kształtowania się nowoczesnych państw pozostałej części kontynentu. Wydaje się, że to jeden z powodów, dla którego charakterystyczny jest w tej części Europy nacjonalizm oparty na etniczności. Z kolei Azja to część świata, która przez setki lat rozwija się niezależnie od wpływów europejskich i dopiero w czasach kolonializmu została poddana oddziaływaniom kręgu kultury zachodniej (i vice versa). Pomiędzy zaś obszarem Europy Środkowo-Wschodniej i Azji – Rosja jeszcze/już europejska/azjatycka, pas swoistego zderzenia się cywilizacji i ich dialogu. Jednocześnie jest ona zaangażowanym obserwatorem w swoim doświadczeniu kulturowym, posiadającym wzory koegzystowania grup etnicznych i narodowych opartych na fundamencie odmiennych religii: islamu i chrześcijaństwa.

Spojrzenie z punktu widzenia Rosji na nękające Europę Zachodnią problemy pozwoli poczynić istotne refleksje i wysnuć wnioski na temat narzędzi inkulturacji do prowadzenia dialogu międzykulturowego. Głęboki kryzys tożsamości, z jakim boryka się Rosja od lat 90. XX wieku, stanowi przesłankę do diagnozowania takich problemów jak: dezintegracja wzorów kulturowych, alienacja jednostek i grup społecznych o postawach nieakceptowanych w obowiązującym paradygmacie. Kolejnym zagadnieniem jest konstruowanie obrazu Europy i Europejczyka przez rosyjskie media oraz konsekwencje jego rozpowszechniania w społeczeństwie rosyjskim. Poniekąd można powiedzieć, iż współczesna Rosja to również kraj postkolonialny: kraj powstały po upadku ZSRR i komunizmu.

Europa Środkowo-Wschodnia i Azja podlegały zupełnie odmiennej trajektorii historycznej i inne były drogi rozwoju tych obszarów. Wydaje się jednak, iż łączą je pewne zdarzenia, jak powstawanie nowych państw PO czasach kolonialnych.

Perspektywa historyczna nie wyczerpuje złożoności procesów zachodzących w tej części Starego Kontynentu. Środkowowschodnie procesy identyfikacyjne rozwijają się z uwagi na zabiegi integracyjne Unii Europejskiej, w której wiodąca rola przypada nadal państwom Zachodu: Francji i Niemcom oraz Wielkiej Brytanii, szczególnie po jej decyzji o Brexicie. To nasuwa pytanie o trwałość procesu zjednoczeniowego. Ten z kolei stanowi kontekst dla rozwoju nacjonalizmów w obu częściach Europy: nie tylko „Wschodu” i „Środka”, ale także Zachodu. Na ich obecny kształt wydają się wpływać nie tylko zjawiska terroryzmu i „przymusowego uchodźctwa”, ale także coraz bardziej problematyczna rola państwa związana z ideologią neoliberalizmu, który w interesującej nas części Europy rozwija się na tlących się zgliszczach socjalizmu. Nie można też nie dostrzegać faktu, iż Europa «brunatnieje». Natomiast w Azji, po upadku ery kolonialnej, a z pewnością wraz z wejściem w okres nowoczesności, wiele państw, o ile nie wszystkie, stanęło przed koniecznością odrodzenia czy wręcz zbudowania nowej tożsamości narodowej. Częstokroć bowiem miała ona stać się podstawą do stworzenia wspólnoty narodu. Stosowane w tym celu zróżnicowane strategie, uwarunkowane odmiennymi realiami społecznymi, kulturowymi czy ekonomicznymi poszczególnych regionów, łączy jeden wspólny element – nieustanne odwoływanie się do autorytetu tradycji. Zwykle jednak jest to tradycja już przeinterpretowana – wyidealizowana, przetworzona lub odtworzona, a niejednokrotnie wręcz, jak postuluje Hobsbawm, wytworzona. Istotnym problemem okazuje się tu zatem re-tradycjonalizacja postrzegana jako istotny element strategii w budowaniu nowych (lub odnowionych) wspólnot narodowych w krajach Azji.

W panelu proponujemy zatem rozważenie w odniesieniu do dwóch zagadnień: odradzania się ruchów nacjonalistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej oraz re-tradycjonalizacji narodu jako wspólnoty w Azji:

  • Komu jest dziś – w świecie migracji i transnarodowości – potrzebne pojęcie etniczności? Elitom lokalnym? Badaczom? Czy pojęcia wytworzone w kręgu europejskim odpowiadają procesom zachodzącym w Azji?
  • Etniczność a narodowość – na czym polega dzisiaj nieuchwytna różnica pomiędzy tymi pojęciami, ale i działaniami. Małe narody nie posiadają swojego państwa, wskazywanego tradycyjnie jako podstawy czynnik mówienia o narodowości.
  • Czy może małe narody to wspólnoty wyobrażone, służące partykularnym celom, czy też może są to grupy interesu?
  • W jaki sposób w dzisiejszych czasach jest praktykowana etniczność: czy jest to etniczność „eventowa”?
  • W jaki sposób przejawia się dziś narodowość, czyli narodowość/etniczność na co dzień?
  • W jaki sposób definiuje się i określa tradycję na potrzeby budowania nowych tożsamości i wspólnot narodowych?
  • Czy i w jaki sposób tradycja podlega reinterpretacji/idealizacji/rekonstrukcji/modernizacji?
  • W jaki sposób, przy pomocy jakich narzędzi tradycja wprowadzana jest w praktykę życia społecznego (język, sztuka, religia, gospodarka, itd.)?
  • Jakich płaszczyzn życia społecznego dotyka re-tradycjonalizacja?
  • Czy tworzenie nowych tradycji może być formą re-tradycjonalizacji?
  • Czy wspólnotowe tożsamości, odwołujące się do odtworzonej/odnowionej tradycji, są spójne i stabilne?; gdzie się szuka źródeł owej tradycji?
  • Czy teorie europejskie są odpowiednie/właściwe, aby opisywać inne kultury?

Kolejne szerokie zagadnienie, któremu chciałybyśmy w ramach tego obszaru się przyjrzeć, dotyczy kwestii nacjonalizmu/-ów, a dokładnie – jak i czy jest on praktykowany w obrębie nowopowstałych państw? A jeśli nacjonalizm występuje, to jak się przejawia i jaki jest jego cel?

Wobec powyższego, Europa Środkowo-Wschodnia i Azja to dwa obszary, gdzie realia poszczególnych państw są warte nie tylko porównania, ale i prób generalizacji. Także w świetle kontaktów ekonomicznych oraz intensywnej mobilności, prowadzących do różnych zależności (jakich?).

Uwaga! Zgłaszając swoje wystąpienie w tym panelu prosimy wybrać w formularzu rejestracyjnym odpowiedni obszar zainteresowań: Azję, Rosję lub Europę Środkowo-Wschodnią.

Agnieszka Chwieduk, Monika Mazurek, Wprowadzenie do panelu: Ruchy nacjonalistyczne a re-tradycjonalizacja narodu jako wspólnoty

Krzysztof Jaskułowski, Piotr Majewski, Polityka pamięci w górnośląskich szkołach. Polski homogeniczny nacjonalizm i jego śląscy krytycy

Katarzyna Warmińska, Jak powstają współczesne narody? Przykład kaszubski

Joanna Szczepanik, Laibach w Korei Północnej, czyli o doświadczeniu utopii

Małgorzata Abassy, Rosja wobec problemów Europy Zachodniej: uchodźcy, migracje, kryzys tożsamości

Katarzyna Pasternak, Rosyjski feminizm i ruchy emancypacyjne wobec doświadczenia i inspiracji zachodnio-europejskich nurtów kulturowych

Karolina Blecharczyk,  Pro-Putinowskie nacjonalistyczne organizacje młodzieżowe w Rosji

Marta Kudelska, Agnieszka Staszczyk, Agata Świerzowska, Retradycjonalizacja hinduizmu w świątyniach fundacji Birlów – koncepcja nowej świątyni narodowej

Paulina Niechciał, Architektura jak narzędzie promowania nacjonalizmu w Republice Tadżykistanu w XXI wieku

Renata Iwicka, Powrót do czystości Yamato – neonacjonalizm japoński w kontekście Azji Wschodniej

Stefan Bednarek
Izolda Topp
Agata Stanisz
Waldemar Kuligowski

Mobilność rzeczy

Mobilność, ruch, przepływ – w naukach społecznych to aktualnie jedne z bardziej nośnych pojęć. Mają one ilustrować specyfikę i kondycję kultur, ekonomii, polityk, społeczności czy też po prostu codziennych działań. W ramach proponowanej przez nas grupy tematycznej chcielibyśmy skupić się na  zagadnieniach mobilności oraz przepływu przede wszystkim w ich materialnym wymiarze, poprzez pryzmat rzeczy. Interesują nas rzeczy w ruchu, w tym także kryjące się za nimi znaczenia oraz wartości, jako na swoisty rodzaj cyrkulacji i wymiany. Rzeczy od dawna stanowią przedmiot zainteresowania w badaniach nad kulturą. Ostatnio to zainteresowanie stało się szczególnie intensywne, otwierając się na nowe propozycje, takie jak humanistyka nieantropocentryczna (E. Domańska), Teoria Aktora-Sieci (B. Latour), czy  refleksja nad  indywidualną i zbiorową pamięcią (B.Shallcross).

W panelu chcemy zająć się problematyką globalności i transnacjonalności przedmiotów oraz ich cyrkulacji; kulturowym i społecznym wymiarem przepływu towarów; kulturowym i społecznym wymiarem transportu rzeczy (np. zjawisko konteneryzacji); materialnym wymiarem automobilności; estetyką rzeczy w ruchu; rzeczom towarzyszącym migracji, turystyce i innym formom przemieszczania się (np. rzeczy w podróży); rzeczom jako  manifestacjom tożsamości i przynależności w warunkach globalnego przepływu.

Michał Wróblewski, DSM jako infrastruktura biomedykalizacji. O mobilności narzędzi diagnostycznych i „wędrujących” zaburzeniach psychicznych

Marta Rakoczy, Współczesne zabawki edukacyjne – mobilne dyskursy dorosłych, niemobilne praktyki dziecka

Jacek Gądecki, O przekraczaniu granic w telepracy: migracja obiektów, zachowań i ról

Magdalena Izabella Sacha, Rzeczy wypędzone, rzeczy oswojone, rzeczyeksponowane

Anna Gańko, Zapamiętane, opowiedziane, wyobrażone. O przedmiotach we wspomnieniach

Barbara Tołłoczko, Zagraniczność rzeczy – przemiany symbolicznego znaczenia rzeczy z zagranicy w Polsce od lat 70.

Bartosz Ślosarski, Przedmioty w ruchu. Studium wieszaka

Andrzej Gwóźdź, Rzecz filmowa – co to takiego?

Anna Kawalec, Rzecz poruszająca. Antropologiczne koncepcje sprawstwa a potoczne ujęcie elementów środowiska

Agnieszka Janiak, Materialne pamiątki emigrantów po zmarłych jako świadectwa podwójnej (nie)odwracalnej utraty. Próba godzenia aksjosemiozy i obiektyfikacji mobilnych rzeczy